ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਮਸਰ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਕੰਢੇ, ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਥੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਵਿਅਤੀਤ ਕੀਤਾ। 1604 ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਅੰਤਿਮ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸ਼ਵਤ ਗੁਰੂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਹੈ।

ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਲਾਲ ਕਲਾਂ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਟ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਭਕਤਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਚਮੜੀ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਠੀਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਉਚ ਦੇ ਪੀਰ ਦੇ ਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਆਏ ਅਤੇ ਬੇਰੀ ਸਾਹਿਬ ਹੇਠਾਂ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਹਰ ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸਵ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਭਕਤੀ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆ ਕੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਕੋੜ੍ਹੀਵਾਲਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਉਦਾਸੀ (1514 ਇਸਵੀ) ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਰਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਕੋੜ੍ਹੀ ਦੇ ਝੋੰਪੜੀ ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਬਿਤਾਈ ਤੇ ਕੀਰਤਨ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ, ਕੋੜ੍ਹੀ ਨੇ ਨੇੜਲੇ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਚੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਦੇਖ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਮਾਫੀ ਮੰਗਣ ਆਏ, ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਗ੍ਰਹਿ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। ਅੱਜ ਇਹ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਸੰਸਥਾ ਵੱਲੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਅਤੇ ਵਿਸਾਖੀ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ, ਬਟਾਲਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਝੁਕੀ ਹੋਈ ਕੰਧ ਕੋਲ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਗਿਰਨ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਚਨ ਉਚਾਰਿਆ, “ਇਹ ਕੰਧ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗੇਗੀ।” ਅੱਜ ਵੀ ਇਹ ਕੰਧ ਗੁਰੁਦੁਆਰੇ ਅੰਦਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਗੁਰੁਦਵਾਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ, ਦਾਨਾਪੁਰ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾ ਠਹਿਰਾਉ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਯਮੁਨਾ ਦੇਵੀ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੇਮ ਭਾਵ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਖਿਚੜੀ ਪਰੋਸੀ। ਚਮਤਕਾਰੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਭੋਜਨ ਕਦੇ ਵੀ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿਵਿਆ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ – ਮੰਡੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਰਿਵਾਲਸਰ ਵਿੱਚ

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗਊ ਘਾਟ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਤੇ ਨਵਾਬ ਜਲਾਲ-ਉਦ-ਦੀਨ ਲੋਧੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਨਦੀ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਅਤੇ ਵਿਸਾਖੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।