ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਕਤਲਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਜੋ ਕਿ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਸਿੱਖ ਵੀਰਤਾ ਅਤੇ ਬਲਿਦਾਨ ਦਾ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਦਸੰਬਰ 1705 ਦੀ ਉਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲੜਾਈ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਚੰਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮੁਗਲ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਮਲੇ ਦਾ ਸਾਮਨਾ ਕੀਤਾ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਝੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਵੀਕਾਰਨ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੰਦਿਆਂ ਜੰਗ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਦੋਵਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪਿਆਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਸਮੇਤ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਇਕ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਤੰਭ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 6, 7 ਅਤੇ 8 ਪੋਹ (ਲਗਭਗ 20–22 ਦਸੰਬਰ) ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੰਗਤਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਹੋ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬੀਬੀ ਸ਼ਰਨ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਗਭਗ ਚਾਲੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਅੱਗ ਲਾਈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਦਾ ਸਰੀਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਇਸ ਸਨਮਾਨਜੋਗ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਬੀਬੀ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਾਇਪੁਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਬੀਬੀ ਸ਼ਰਨ ਕੌਰ ਜੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ ਉਸ ਹਵੇਲੀ ਦੀ ਥਾਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਾੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ ਉਹ ਸਥਾਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਗੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਸਨ। ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਤਲਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ (ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ) ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ, ਤਿੰਨ ਪਿਆਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਮੌਜੂਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਢਾਂਚਾ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁੰਬਦ ਵਾਲੀ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ, ਅਕਾਲ ਬੁਰਿਗਾ ਹਾਲ, ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਕਾ ਲੰਗਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੈਲੇਂਡਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਗਮ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।