ਪੁਰਾਣੇ ਝੰਗ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਭਾਬਰਾਨਾ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਹਿਮਾ ਜੀ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਹੇਮਾ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਸਥਾ, ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੀ ਅਮੂਲ ਧਰੋਹਰ ਹੈ।

ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਸਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਸਥਾਪਿਤ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਲੱਕੜ ਨਾਲ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੁੰਦਰ ਫੁੱਲਦਾਰ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਬਰਾਦਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਲਾਕਾਰੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਉੱਚ ਕੋਟਿ ਦੇ ਸ਼ਿਲਪ ਕੌਸ਼ਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਸ ਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਦਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਕਮਰਾ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਸੀ, ਅੱਜ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਹੀਨ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਕੂਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਅੱਜ ਵੀ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੰਗਮਰਮਰ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਗੁੰਬਦਨੁਮਾ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:
“ਭਜਨ ਅਸਥਾਨ ਭਾਈ ਮਾਇਆ ਰਾਮਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ”। ਇਹ ਲੇਖ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਮ੍ਰਿੱਧ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸੰਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸੰਰੱਖਣ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਸਾਂਝੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ।