ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਦਰਯੋਗ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਸੰਬੰਧ ਅੱਠਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਅਟੱਲ ਆਸਥਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। 1783 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲ ਸਰਦਾਰ ਭਗੇਲ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਨੌਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਦੇਖਰੇਖ ਵੀ ਕੀਤੀ।

ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹਵੈਲੀ ਸੀ, ਜੋ ਜੈ ਸਿੰਘਪੁਰਾ ਪੈਲੇਸ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। 1664 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦਿੱਲੀ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਥੇ ਠਹਿਰੇ, ਜਦੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਚੇਚਕ ਅਤੇ ਹੈਜ਼ੇ ਵਰਗੀਆਂ ਭਿਆਨਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਭਾਵ ਨਾਲ ਬੀਮਾਰਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਮਹਾਨ ਸੇਵਾ ਦੌਰਾਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ 30 ਮਾਰਚ 1664 ਨੂੰ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਪਾਣੀ ਦਾ ਟੈਂਕ ਬਣਵਾਇਆ, ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਕੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਗਿਆ।

ਅੱਜ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਰੋਵਰ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਵੱਲੋਂ ਅਤਿ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਮੌਕੇ ਇੱਥੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਰਿਸਰ ਵਿੱਚ ਲੰਗਰ ਹਾਲ, ਵੱਡਾ ਤਲਾਬ, ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਲਾ ਗੈਲਰੀ ਵੀ ਸਥਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸੇਵਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਇੱਥੇ ਵੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਲੰਗਰ ਵਰਤਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਧਰਮ ਅਤੇ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਸਮੇਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਸਿਰ ਢੱਕਣਾ ਅਤੇ ਜੁੱਤੇ ਉਤਾਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਮੁਫ਼ਤ ਗਾਈਡ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ‘ਤੇ ਸਿਰ ਢੱਕਣ ਲਈ ਰੁਮਾਲ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੇਵਾਦਾਰ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਸੰਗਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ ਨੇੜੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੀ ਸੋਨੇ ਦੀ ਗੁੰਬਦ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਕਰਕੇ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੈਕਰਡ ਹਾਰਟ ਕੈਥੀਡ੍ਰਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਦਇਆ, ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਭਗਤੀ ਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।