ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 60 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਦੇ ਕਾਹਿਲੂਰ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਅਕਤੂਬਰ 1611 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਰਾਜਾ ਕਲਿਆਣਾ ਚੰਦ ਅਤੇ ਕੁੰਵਰ ਤਾਰਾ ਚੰਦ ਨੂੰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਇਆ। 6ਵੇਂ ਤੋਂ 10ਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੱਕ ਇਸ ਰਿਆਸਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰਹੇ। 1613 ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ‘ਤੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਪਹੁੰਚਦੇ ਸਨ। ਨੌਵੇਂ ਅਤੇ ਦਸਵੇਂ ਨਾਨਕ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ।ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਬਣਦਿਆਂ ਹੀ ਝੀਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਸਮੁੱਚਾ ਸਮੁੰਦਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਪੁਰਾਣੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਉੱਚੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਵੇਂ ਵਸੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਨੌਵੇਂ ਅਤੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇੱਥੇ ਚਾਰ ਵਾਰ ਆਏ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਦੁਸ਼ਮਣ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਦੀ ਵੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ ਸਨ, ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ 80 ਫੁੱਟ ਪਾਣੀ ਹੇਠਾਂ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਗਰ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਗਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਹੈ. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਹਿਲ, ਰਾਜਧਾਨੀ, ਰਿਆਸਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।
ਉਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਵੇਂ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ ਦੇ ਨਾਲ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਗਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਸਾਰਾ ਸਾਗਰ ਹੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੁਰਾਣੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਉਪਰਲੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ