ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਮਕਮੰਡੀ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਜੋਗਨ ਸ਼ਾਹ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਦੌਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸਰਦਾਰ ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਸ਼ਾਸਨ ਉੱਤਰ–ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਤੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸੀ।

ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਨੌਜਵਾਨ ਗੁਰਸਿੱਖ ਸਨ। ਉਹ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਟੱਲ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਲਈ ਸਦਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਰਦਾਰ ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਸੈਨਾਪਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਨੇੜਲੇ ਖੇਤਰਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਕਈ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ। ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਉੱਚ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕੇਂਦਰ ਰਹੇ।

1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮੀ ਆ ਗਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਭਾਰਤ ਚਲੇ ਗਏ ਜਾਂ ਦੂਰਦਰਾਜ਼ ਖੇਤਰਾਂ ਵੱਲ ਸਰਨ ਲੈ ਗਏ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਬੰਦ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਅਣਦੇਖੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹੋਰ ਕਈ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਵੀ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਅਣਿਸ਼ਚਿਤ ਰਿਹਾ।

ਸਾਲ 1980 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਸਥਾਨਕ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਮੁੜ ਨਿਯਮਤ ਧਾਰਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕੀਆਂ। ਅੱਜ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖ ਵਸਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮਾਤ੍ਰਭਾਸ਼ਾ ਪਸ਼ਤੋ ਹੈ।

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਅੱਜ ਵੀ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਟੱਲ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਧਨਾਢ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ।